Bài học còn đó

Đã có lần tôi viết bài “Rau, củ, quả + nhím = vàng ròng” mà sau này tôi cứ day dứt mãi như một kẻ có lỗi. Thực ra, tại thời điểm đó nội dung bài viết không sai bởi chuồng trại nuôi nhím đơn giản, thức ăn cho nhím không cầu kỳ, chủ yếu là ngô, bí đao, rau củ quả... loại nông sản sẵn có ngay tại địa phương. Nhím lại là giống dễ nuôi, sử dụng ít lao động, do cầu lớn hơn cung nên bán được giá. Nhờ  mô hình nuôi nhím sinh sản, gia đình  anh Bào, chị Loan mỗi năm thu nhập đạt từ 500 đến 700 triệu đồng. Ở một vùng quê còn nhiều khó khăn như Vũ Lăng (Tiền Hải), mức thu nhập cao như vậy là hiếm. Tôi còn hy vọng một ngày không xa, mô hình đó được nhân rộng, giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho nông dân. Thế nhưng chỉ hơn một năm sau, con vật nuôi đầy tính “thời sự” đã có một kết cục thê thảm khi giá một đôi nhím giống đang từ 15- 20 triệu đồng bị đánh ngã khỏi “đài” với giá chỉ còn 4 triệu đồng. Giá thịt nhím thương phẩm cũng theo đó mà từ 450- 500 nghìn đồng/kg rớt xuống còn khoảng 200 nghìn đồng/kg. Những tưởng chưa có nhiều hộ nuôi, nhưng xem ra số người nuôi nhím trong tỉnh không ít, mà huyện nào cũng có.

Một lần về huyện Đông Hưng tìm hiểu được biết trên địa bàn huyện có hàng chục hộ được cấp phép nuôi nhím, bởi người ta kháo nhau rằng nuôi nhím siêu lợi nhuận. Và rằng, các nhà khoa học, các nhà báo “quảng bá” thịt nhím nhiều chất dinh dưỡng, là vật nuôi giúp giảm nghèo, tiến tới làm giàu... Không bán được nhím, nhiều hộ gia đình phá sản, vỡ nợ, có hộ mất tới hàng trăm triệu đồng. Chính vì điều này khiến tôi băn khoăn day dứt với câu hỏi phải chăng giới truyền thông (trong đó có bài báo của  tôi  nói  trên)  đã  góp một phần gây ra hậu quả này !?.

Nhím, con vật một thời hoàng kim

Cùng thời với nhím, rất nhiều hộ gia đình còn nuôi lợn rừng. Chẳng biết chất “rừng” còn được bao nhiêu nhưng điệp khúc “ca tụng” con vật nuôi này chẳng khác nhím là bao. Một con lợn rừng bán được giá, trừ chi phí cho lãi khoảng 1 triệu đồng và một phép tính đơn giản được bày ra trên giấy, đầu tư 100 triệu đồng mua con giống, nuôi trong 3 tháng có thể thu lại tiền tỷ. “Ngày vui ngắn chẳng tày gang”, đầu năm 2011 lợn rừng bị “hạ bệ”, thương lái ép giá, rồi giá rẻ cũng chẳng bán được. Một người bạn còn kể cho tôi nghe câu chuyện cười ra nước mắt, đó là có một trang trại nuôi lợn rừng trong tỉnh, Tết đến phải trả lương nhân công bằng... thịt lợn

Cần sớm cảnh báo, có quy hoạch vật nuôi cho người dân

Chưa giải quyết xong hậu quả của nhím giống và lợn rừng thì gần đây lại rộ lên phong trào chăn nuôi chồn nhung đen với mong muốn con vật này sẽ là “thần tài”. Một sự tình cờ ngẫu nhiên, tôi được “mục sở thị” con vật nuôi đang “hot” này cũng tại nhà anh Bào, chị Loan (xã Vũ Lăng, Tiền Hải). Anh Bào cho biết, do sớm dừng nuôi nhím chuyển sang vật nuôi mới là ba ba gai và chồn nhung đen nên việc nuôi nhím của anh vẫn “thắng”. Theo anh Bào, chồn nhung đen rất dễ nuôi, thức ăn chủ yếu là cỏ, lá dễ kiếm, ngoài ra có thể cho ăn thêm cám tổng hợp, cơm nguội khi sinh sản.

Khi vào thăm khu chuồng, quan sát thấy chồn nhung đen có hình dạng giống y chang chuột đồng, ngoại trừ bộ lông đen. Đây là loài vật có khả năng sinh sản cao (ngang với chuột), chồn mẹ mang thai 65 ngày, mỗi năm đẻ 4-5 lứa, mỗi lứa 4-6 con, sau 75 ngày chồn con đạt trọng lượng trưởng thành từ 0,8- 1,0 kg. Chồn mẹ nuôi con bằng sữa và chỉ sau 21 ngày là cai sữa và chuẩn bị cho kỳ sinh sản mới. Khi được hỏi giao phối cận huyết có ảnh hưởng chất lượng chồn con, anh Bào cho biết chồn nhung đen có khả năng nhận ra và không giao phối cận huyết.

Cũng theo anh Bào, giá con giống hiện nay khoảng 400- 500 nghìn đồng/ đôi nếu con cái đã mang thai. 6 tháng đầu năm, anh đã bán 30 đôi giống loại nhỏ, thu được trên 10 triệu đồng. Chia tay với anh Bào, tìm hiểu thêm chúng tôi được biết tại Tiền Hải đã có một số hộ khác cũng nuôi loại chồn nhung đen này. Tuy nhiên, ngoài bán giống sản xuất được  cho nhau thì các hộ nuôi cũng không rõ chồn thương phẩm được tiêu thụ ở đâu. Khảo sát ở các huyện và thành phố cũng chưa có nhà hàng, khách sạn nào nhập thịt chồn để chế biến món ăn cho thực khách. Chính các hộ nuôi cũng chưa thưởng thức món ăn này bởi theo họ giá chồn giống cao nên sinh sản đến đâu xuất bán đến đó.

Hiện tại, nếu làm phép tính thuần túy thì không thể phủ nhận chồn nhung đen là con vật nuôi đem lại hiệu quả kinh tế cao cho người dân, góp phần chuyển dịch cơ cấu vật nuôi cho địa phương. Mặc dù vậy, trước tình hình phong trào nuôi này đang lan rộng rất cần sự vào cuộc của các cơ quan chức năng trong định hướng, quy hoạch. Bởi lẽ, theo các nhà khoa học, thịt của con vật này chưa có kết luận về thành phần dinh dưỡng. Dưới góc độ thị trường, tình trạng phát triển chăn nuôi ồ ạt, quá “nóng” chắc chắn dẫn đến khủng hoảng thừa trong khi đầu ra thịt chồn nhung đen thương phẩm còn “mờ mịt”. Ngoài ra, do rất giống chuột đồng nên dư luận còn đặt câu hỏi liệu chồn nhung đen có phải loài xâm hại như ốc bươu vàng đã được nhập trước đó... Gốc rễ sâu xa việc nhím và lợn rừng không tiêu thụ được không phải do người tiêu dùng thắt lưng buộc bụng quay lưng với món ăn xa xỉ mà do cung vượt quá cầu. Bài học rủi ro đã rõ nhưng vốn dĩ phần đông người chăn nuôi thường theo “hiệu ứng đám đông”, làm kinh tế trang trại theo kiểu tự phát, chưa quan tâm đến kiến thức quản lý, nắm bắt thị trường... Người chăn nuôi rất cần được Nhà nước, nhất là ngành nông nghiệp giúp đỡ trong lĩnh vực này để chồn nhung đen cũng như các con vật nuôi khác sau này không đi theo “vết xe đổ” của nhím và lợn rừng

       Bài, ảnh: Phan Anh